14 The Term fāʾida in Pragmatic and Rhetorical Discussions by Arab Grammarians
In: The IOS Annual Volume 21. “Carrying a Torch to Distant Mountains”Search for other papers by Beata Sheyhatovitch in
Current site
Google Scholar
PubMed
Purchase instant access (PDF download and unlimited online access):
Abstract
Fāʾida lit. “benefit/usefulness” is an important and complex term in medieval Arabic grammatical theory. It is used by the grammarians to refer to the “value” of sentences, syntactical constructions, or single words, and in various contexts can be understood to mean “communicative value,” “message” or “meaning.” This article studies two uses of the term fāʾida and its derivatives: fāʾida as an informative value of certain sentence constituents (with the related terminology sometimes coming close to the modern term “rheme”) and fāʾida as an addition to the message. The examples discussed in the article shed light on Arab grammarians’ insights into pragmatics and rhetoric.
תקציר
פאא׳דה (מילולית: ״תועלת״) הינה מושג חשוב ומורכב בתאוריה הדקדוקית הערבית של ימי הביניים. המדקדקים משתמשים בו בהתייחס ל״ערך״ של משפטים, מבנים תחביריים או מילים בודדות. בהקשרים שונים ניתן להבין את המושג כ״ערך קומוניקטיבי״, ״מסר״ או ״משמעות״. מאמר זה עוסק בשני שימושים של המושג פאא׳דה ונגזרותיו: פאא׳דה כערך אינפורמטיבי של רכיבי משפט מסוימים (המינוח הרלוונטי בהקשרים האלה לעיתים מתקרב במשמעותו למונח המודרני ״רֵמה״), ופאא׳דה כתוספת למסר. הדוגמאות הנידונות במאמר שופכות אור על תובנותיהם של המדקדקים הערבים בפרגמטיקה וברטוריקה.
المستخلص
(فائدة) هي مصطلح هامّ ومعقّد في النّظريّة النّحويّة العربيّة في القرون الوسطى. استعملها النّحاة للتّحدّث عن قيم جمل، تركيبات نحويّة وألفاظ مفردة. في سياقات مختلفة يمكن تأويل المصطلح ب(قيمة تواصليّة)، (رسالة) أو (معنى). يتناول هذه المقال استعمالين من استعمالات المصطلح (فائدة) ومشتقّاته: (فائدة) بمعنى القيمة المعلوماتيّة لعناصر معيّنة في جملة (في هذا السياق (فائدة) ومشتقّاتها تدلّ أحيانا على معنى قريب من المصطلح الحديث rheme) و(فائدة) بمعنى الزّيادة في الرّسالة. الأمثلة المستعرضة في هذا المقال تسلّط الضوء على بصائر وأفكار النحاة القدماء في التّداوليّات والبلاغة.